गुरुचरित्र अध्याय 30 में गुरु की महिमा और श्रीनृसिंह सरस्वती के अवतार के बारे में बताया गया है। यह अध्याय हमें सिखाता है कि गुरु ही सर्वोच्च हैं और हमें उनकी पूजा और सेवा करनी चाहिए। साथ ही, यह अध्याय हमें श्रीनृसिंह सरस्वती के अवतार के बारे में भी बताता है, जिन्होंने धर्म की रक्षा के लिए अवतार लिया था। इस अध्याय में, हम देखते हैं कि कैसे गुरु की कृपा से एक भक्त को श्रीनृसिंह सरस्वती के दर्शन होते हैं। भक्त गुरु का बहुत बड़ा भक्त था और वह गुरु की पूजा और सेवा करता था। एक दिन, भक्त को श्रीनृसिंह सरस्वती के दर्शन हुए। श्रीनृसिंह सरस्वती ने भक्त को आशीर्वाद दिया और उससे कहा कि वह धर्म की रक्षा के लिए काम करे। भक्त ने श्रीनृसिंह सरस्वती की आज्ञा का पालन किया और धर्म की रक्षा के लिए काम किया।
श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः ।
नामधारक शिष्यराणा । लागे सिद्धाचिये चरणां ।
विनवीतसे कर जोडून । भक्तिभावेंकरोनियां ॥ १ ॥
जय जया सिद्धमुनि । तूंचि तारक भवार्णी ।
अज्ञानतिमिर नासोनि । ज्योतिःस्वरुप तूंचि होसी ॥ २ ॥
अविद्यामायासागरीं । बुडालों होतों महापुरीं ।
तुझी कृपा जाहली तरी । तारिलें मातें स्वामिया ॥ ३ ॥
तुवां दाविला निजपंथ । जेणें जोडे परमार्थ ।
विश्र्वपालक गुरुनाथ । तूंचि होसी स्वामिया ॥ ४ ॥
गुरुचरित्र सुधारस । तुवां पाजिला आम्हांस ।
तृप्त न होय गा मानस । तृषा आणिक होतसे ॥ ५ ॥
तुवां केलिया उपकारासी । उत्तीर्ण नव्हे मी वंशोवंशी ।
निजस्वरुप आम्हांसी । दाविलें तुम्ही सिद्धमुनि ॥ ६ ॥
मागें कथा निरोपिलीसी । अभिनव जाहलें सृष्टीसी ।
पतिताकरवीं ख्यातीसी । वेद चारी म्हणविले ॥ ७ ॥
त्रिविक्रम महामुनेश्र्वरासी । बोधिलें ज्ञान प्रकाशीं ।
पुढें कथा वर्तली कैशी । विस्तारावें दातारा ॥ ८ ॥
ऐकोनि शिष्याचें वचन । संतोषला सिद्ध आपण ।
प्रेमभावें आलिंगोन । आश्र्वासीतसे तये वेळीं ॥ ९ ॥
धन्य धन्य शिष्यमौळी । तुज लाधलें अभीष्ट सकळी ।
गुरुची कृपा तात्काळी । जाहली आतां परियेसा ॥ १० ॥
धन्य धन्य तुझी वाणी । वेध लागला श्रीगुरुचरणीं ।
तूंचि तरलासा भवार्णी । सकळाभीष्टें साधतील ॥ ११ ॥
तुवां पुसिला वृत्तांत । संतोष झाला आजि बहुत ।
श्रीगुरुमहिमा असे ख्यात । अगम्य असे सांगता ॥ १२ ॥
एकेक महिमा सांगतां । विस्तार होईल बहु कथा ।
संकेतमार्गे तुज आतां । निरोपीतसे परियेसीं ॥ १३ ॥
पुढें असतां वर्तमानीं । तया गाणगग्रामभुवनीं ।
महिमा होतसे नित्यनूतनी । प्रख्यातरुप होऊनियां ॥ १४ ॥
त्रयमूर्तीचा अवतार । झाला नृसिंहसरस्वती नर ।
महिमा त्याची अपरांपर । सांगतां अगम्य परियेसा ॥ १५ ॥
महिमा तया त्रयमूर्तीची । सांगतां शक्ति आम्हां कैची ।
काया धरुनि मानवाची । चरित्र केलें भूमीवरी ॥ १६ ॥
तया स्थानीं असतां गुरु । ख्याति झाली अपरांपरु ।
प्रकाशत्व चारी राष्ट्र । समस्त येती दर्शना ॥ १७ ॥
येती भक्त यात्रेसी । एकोभावें भक्तीसी ।
श्रीगुरुदर्शनमात्रेसीं । सकळाभीष्ट पावती ॥ १८ ॥
दैन्य पुरुष होती श्रियायुक्त । वांझेसी पुत्र होय त्वरित ।
कुष्ठें असेल जो पीडित । सुवर्ण होय देह त्याचा ॥ १९ ॥
अक्षहीना अक्ष येती । बधिर कर्णी ऐकती ।
आपस्मारादि रोग जाती । श्रीगुरुचरणदर्शनमात्रें ॥ २० ॥
परीस लागतां लोहासी । सुवर्ण होय नवल कायसी ।
श्रीगुरुकृपा होय ज्यासी । सकळाभीष्ट पाविजे ॥ २१ ॥
ऐसें असतां वर्तमानीं । उत्तर दिशे माहुरस्थानीं ।
होता विप्र महाधनी । नाम तया ‘ गोपीनाथ ‘ ॥ २२ ॥
तया पुत्र होऊनि मरती । करी दुःख अनेक रीतीं ।
दत्तात्रेया आराधिती । स्त्रीपुरुष दोघेजण ॥ २३ ॥
पुढें जाहला आणिक सुत । तया नाम ठेविती ‘ दत्त ‘ ।
असती आपण धनवंत । अति प्रीतीं वाढविलें ॥ २४ ॥
एकचि पुत्र तया घरीं । अति प्रीति तयावरी ।
झाला पांच संवत्सरी । व्रतबंध केला तयासी ॥ २५ ॥
वर्षे बारा होतां तयासी । विवाह करिती प्रीतीसी ।
सुरुप पाहुनी नवरीसी । सासूसासर्यांसी महाप्रेम ॥ २६ ॥
मदनाचे रतीसरसी । रुप दिसे नोवरीसी ।
अति प्रीति सासूश्र्वशुरासी । महाप्रेमें प्रतिपाळिती ॥ २७ ॥
दंपती एकचि वयेसीं । अति प्रिय महा हर्षी ।
वर्धता झाली षोडशी । वर्शे तया पुत्रासी ॥ २८ ॥
दोघें सुंदर सुलक्षण । एकापरीस एक प्राण ।
न विसंबिती क्षण क्षण । अतिप्रिय परियेसा ॥ २९ ॥
ऐसी प्रेमें असतां देखा । व्याधि आली त्या पुरुषा ।
अनेक औषधें देतां ऐका । आरोग्य नोहे तयासी ॥ ३० ॥
नवचे अन्न तयासी । सदा राहे उपवासी ।
त्याची भार्या प्रीतीसी । आपण न घे सदा अन्न ॥ ३१ ॥
पुरुषावरी आपुला प्राण । करी नित्य उपोषण ।
पतीस देतां औषधें जाण । प्राशन करी परियेसा ॥ ३२ ॥
येणेंपरी तीन वर्षी । झाली व्याधि-क्षयासी ।
पतिव्रता स्त्री कैसी । पुरुषासवें कष्टतसे ॥ ३३ ॥
पुरुषदेह क्षीण झाला । आपण तयासरसी अबला ।
तीर्थ घेऊनि चरणकमळा । काळ क्रमी तयाजवळी ॥ ३४ ॥
दुर्गंधि झाले देह त्याचें । जवळी न येती वैद्य साचे ।
पतिव्रता सुमन तिचें । न विसंबेचि क्षणभरी ॥ ३५ ॥
जितुकें अन्न पतीसी । तितुकेचि ग्रास आपणासी ।
जैसें औषध देती त्यासी । आपण घेतसे परियेसा ॥ ३६ ॥
मातापिता दायाद गोती । समस्त तिसी वारिती ।
पतिव्रता ज्ञानवंती । न ऐके बोल कवणाचे ॥ ३७ ॥
दिव्यवस्त्रादि आभरणें । त्यजिलीं समस्त भूषणें ।
पुरुषावरी आपुला प्राण । काय सुख म्हणतसे ॥ ३८ ॥
उभयतांचीं मातापितां । महाधनिक श्रीमंता ।
पुत्रकन्येसी पाहतां । दुखः करिती परियेसा ॥ ३९ ॥
अनेक जपानुष्ठान । मंत्रविद्या महा हवन ।
अपरिमित ब्राह्मणभोजन । करविताति अवधारा ॥ ४० ॥
अनेक परींचे वैद्य येती । दिव्य रस-औषधें देती ।
शमन नव्हे कवणें रीतीं । महाव्याधीनें व्यापिलें ॥ ४१ ॥
पुसती आपल्या ज्योतिष्यासि । पूजा करिती कुळदेवतांसी ।
कांहीं केलिया पुत्रासी । आरोग्य नोहें सर्वथा ॥ ४२ ॥
वैद्य म्हणती तये वेळीं । नव्हें बरवें त्यासी अढळी ।
राखील जरी चंद्रमौळी । मनुष्ययत्न नव्हे आतां ॥ ४३ ॥
ऐसें ऐकोनि मातापिता । दुःखें दाटलीं करिती चिंता ।
जय जया जगन्नाथा । दत्तात्रेया गुरुमूर्ति ॥ ४४ ॥
आराधोनियां तुम्हांसी । पुत्र लाधलों संतोषी ।
पापरुप आपणासी । निधान केवीं राहों पाहे ॥ ४५ ॥
एकचि पुत्र आमचे वंशी । त्यातें जरी न राखिसीं ।
प्राण देऊं तयासरसी । दत्तात्रेया स्वामिया ॥ ४६ ॥
ऐसें नानापरी देखा । दुःख करिती जननीजनका ।
वारीतसे पुत्र ऐका । मातापिता आलिंगोनि ॥ ४७ ॥
म्हणे आपुले भोग सरले । जितुके ऋण तुम्हां दिधलें ।
अधिक कैचे देऊं भले । ऋणानुबंध न चुकेचि ॥ ४८ ॥
ऐसें ऐकोनि मातापिता । दोघें जाहली मूर्च्छागता ।
पुत्रावरी लोळतां । महादुःखें दाटोनियां ॥ ४९ ॥
म्हणती ताता पुत्रराया । आमुची आशा झाली वायां ।
पोषिसी आम्हां म्हणोनियां । निश्र्चय केला होता आपण ॥ ५० ॥
उबगोनियां आम्हांसी । सोडूनि केवीं जाऊं पाहसी ।
वृद्धाप्यपणीं आपणांसी । धर्म घडे केवीं तुज ॥ ५१ ॥
ऐकोनि मातापिता वचन । विनवीतसे आक्रंदोन ।
करणीं ईश्र्वराधीन । मनुष्ययत्न काय चाले ॥ ५२ ॥
मातापित्यांचे ऋण । पुत्रें करावें उत्तीर्ण ।
तरीच पुत्रत्व पावणें । नाहीं तरी दगडापरी ॥ ५३ ॥
मातेनें केले मज पोषण । एके घडीचे स्तनपान ।
उत्तीर्ण नव्हे भवार्ण । जन्मांतरी येऊनियां ॥ ५४ ॥
आपण जन्मलों तुमचे उदरीं । कष्ट दाविले अतिभारी ।
सौख्य न देखां कवणेपरी । ऐसा आपण पापी देखा ॥ ५५ ॥
आतां तुम्हीं दुःख न करणें । परमार्थी दृष्टी देणें ।
जैसें कांहीं असेल होणें । ब्रह्मादिकां न सुटेचि ॥ ५६ ॥
येणेंपरी जननीजनकां । संभाषीतसे पुत्र निका ।
तेणेपरी स्त्रियेसी देखा । सांगतसे परियेसा ॥ ५७ ॥
म्हणे ऐक प्राणेश्र्वरी । झाले आमुचे दिवस सरी ।
मजनिमित्तें कष्टलीस भारी । वृथा गेले कष्ट तुझे ॥ ५८ ॥
पूर्वजन्मींचे वैरपण । तुजसी होता माझा शीण ।
म्हणोनि तूंते दिधलें जाण । जन्मांतरीचे कष्ट देखा ॥ ५९ ॥
तूं जरी रहासी आमुचे घरीं । तुज पोशितील परिकरी ।
तुज वाटेल कष्ट भारी । जाईं आपुले माहेरा ॥ ६० ॥
ऐसें तुझें सुंदरपण । न लाधे आपण दैवहीन ।
न राहे तुझें अहेवपण । माझें अंग स्पर्शतां ॥ ६१ ॥
ऐकोनि पतीचें वचन । मूर्च्छा आली तत्क्षण ।
माथा लावूनियां चरणा । दुःख करी तये वेळीं ॥ ६२ ॥
म्हणे स्वामी प्राणेश्र्वरा । तुम्ही मज न अव्हेरा ।
तुम्हांसरी दातारा । आणिक नाहीं गति आपणा ॥ ६३ ॥
जेथें असे तुमचा देह । सवेंचि असे आपण पाहे ।
मनीं न करा संदेह । समागमी तुमची आपण ॥ ६४ ॥
ऐसे दोघांचिया वचनी । ऐकोनियां जनकजननी ।
देह टाकोनियां धरणीं । दुःख करिती तयेवेळीं ॥ ६५ ॥
उठवूनियां श्र्वशुरासी । संबोखीतसे सासूसी ।
न करा चिंता, हा भरंवसीं । पति आपुला वांचेल ॥ ६६ ॥
विनवीतसे तये वेळीं । आम्हां राखेल चंद्रमौळी ।
पाठवा एखाद्या स्थळीं । पति आपुला वांचेल ॥ ६७ ॥
सांगती लोक महिमा ख्याति । नृसिंहसरस्वती श्रीगुरुमूर्ति ।
गाणगापुरी वास करिती । तया स्वामी पहावें ॥ ६८ ॥
त्याचे दर्शनमात्रेसीं । आरोग्य होईल पतीसी ।
आम्हां पाठवा त्वरितेसीं । म्हणोनि चरणा लागली ॥ ६९ ॥
मानवली गोष्ट समस्तामसी । मातापिताश्र्वशुरांसी ।
निरोप घेऊनि सकळिकांसी । निघती झाली तये वेळीं ॥ ७० ॥
तया रोगिया करोनि डोली । घेवोनि निघाली ते बाळी ।
विनवीतसे तये वेळीं । आपले सासूश्र्वशुरांसी ॥ ७१ ॥
स्थिर करुनि अंतःकरण । सुखें रहावें दोघेंजण ।
पति असे माझा प्राण । राखील माझें कुळदैवत ॥ ७२ ॥
म्हणोनि सासूश्र्वशुरांसी । नमन करी प्रीतीसीं ।
आशीर्वाद देती हर्षी । अहेवपण स्थिर होय ॥ ७३ ॥
तुझे दैवें तरी आतां । आमुचा पुत्र वांचो वो माता ।
म्हणोनि निघाले बोळवीत । आशीर्वाद देताति ॥ ७४ ॥
येणेंपरी पतीसहित । निघती झाली पतिव्रता ।
क्वचित्काळ मार्ग क्रमितां । आली गाणगापुरासी ॥ ७५ ॥
मार्ग क्रमितां रोगियासी । अधिक जाहला त्रिदोषी ।
उतरतां ग्रामदेशीं । अतिसंकट जाहले पैं ॥ ७६ ॥
विचारितां श्रीगुरुसी । गेले होते संगमासी ।
जावें म्हणोनि दर्शनासी । निघती झाली तये वेळीं ॥ ७७ ॥
पतिव्रता तये वेळ । आली आपुले पतिजवळ ।
पहातां झाला अंतःकाळ । प्राण गेला तत्क्षणी ॥ ७८ ॥
आकांत करी ते नारी । लोळतसे धरणीवरी ।
भोंसकूनि घ्यावया घेतां सुरी । वारिती तियेसी ग्राम लोक ॥ ७९ ॥
आफळी शिर भूमीसी । हाणी उरीं पाषाणेसी ।
केश मोकळे आक्रोशी । प्रलापीतसे परियेसा ॥ ८० ॥
हा हा देवा काय केले । कां मज गाईसी गांजिलें ।
आशा करुनि आल्यें । राखिसी प्राण म्हणोनि ॥ ८१ ॥
पूजेसी जातां देउळांत । पुढें देऊळचि करी अतिघात ।
ऐसें ऐकों कानीं मात । दृष्टांत झाला आपणासी ॥ ८२ ॥
उष्णकाळीं तापोनि नरु । ठाकोनि जाय एखादा तरु ।
वृक्षचि पडे आघात थोरु । तयापरी झालें मज ॥ ८३ ॥
तृषेकरुनि पीडित । जाय मनुष्य गंगेंतं ।
संधी सुसरी करी घात । तयापरी मज झालें ॥ ८४ ॥
व्याघ्रभयें पळे धेनु । जाय आधार म्हणोनु ।
तेथेंचि वधिती यवनु । तयापरी झाले मज ॥ ८५ ॥
ऐसी पापी दैवहीन । आपुले पतीचा घेतला प्राण ।
मातापितरांसी त्यजून । घेवोनि आल्यें विदेशीं ॥ ८६ ॥
येणेंपरी दुःख करीत । पाहूं आले जन समस्त ।
संभाषिताति दुःख शमता । अनेकपरीकरुनियां ॥ ८७ ॥
वारिताति नारी सुवासिनी । कां वो दुःख करिसी कामिनी ।
विचार करी अंतःकरणीं । होणार न चुके सकळिकांसी ॥ ८८ ॥
ऐसें म्हणतां नगरनारी । तिसी दुःख झालें भारी ।
आठवीतसे परोपरी । आपुलें जन्मकर्म सकळ ॥ ८९ ॥
ऐका तुम्ही मायबहिणी । आतां कैसी वांचूं प्राणीं ।
पतीसी आल्यें घेऊनि । याची आशा करोनियां ॥ ९० ॥
आतां कवणा शरण जावें । राखेल कोण मज जीवें ।
प्राणेश्र्वरा त्यजूनि जीवें । केवीं वांचूं म्हणतसे ॥ ९१ ॥
बाळपणीं गौरीसी । पूजा केली शंकरासी ।
विवाह होतां परियेसीं । पूजा केली मंगळागौरी ॥ ९२ ॥
अहेवपणाचे आशेनीं । पूजा केली म्यां भवानी ।
सांगती मातें सुवासिनी । आनेकपरी व्रतादिकें ॥ ९३ ॥
जें जें सांगती मातें व्रत । केली पूजा अखंडित ।
समस्त जाहलें आतां व्यर्थ । रुसली गौरी आपणावरी ॥ ९४ ॥
आतां माझिये हळदीसी । चोर पडले गळेसरसी ।
सर्वस्व दिधलें वन्हीसी । कंकण-कंचुकी परियेसा ॥ ९५ ॥
कोठे गेलें माझें पुण्य । वृथा पूजिला गौरीरमण ।
कैसे केलें मज निर्वाण । ऐका मायबहिणी हो ॥ ९६ ॥
केवीं राहूं आतां आपण । पति होता माझा प्राण ।
लोकांसरिसा नोहे जाण । प्राणेश्र्वर परियेसा ॥ ९७ ॥
ऐसें नानापरी देखा । करी पतिव्रता दुःखा ।
पतीच्या पाहूनियां मुखा । आणिक दुःख अधिक करी ॥ ९८ ॥
आलिंगोनि प्रेतासि । रोदन करी बहुवसी ।
आठवी आपुले पूर्व दिवसी । पूर्वस्नेह तये वेळीं ॥ ९९ ॥
म्हणे पुरुषा प्राणेश्र्वरा । कैसें माझे त्याजिलें करा ।
उबग आला तुम्हां थोरा । म्हणोनि मातें उपेक्षिलें ॥ १०० ॥
कैसी आपण दैवहीन । तटाकीं खापर लागतां भिन्न ।
होतासि तूं निधान । आयुष्य तुझें उणें जहालें ॥ १०१ ॥
तुमचे मातापितयांसी । सांडूनि आणिलें परदेशीं ।
जेणेंपरी श्रावणासी । वधिलें राये दशरथें ॥ १०२ ॥
तैसी तुमचीं जनकजननी । तुम्हां आणिलें त्यजूनि ।
तुमची वार्ता ऐकोनि । प्राण त्यजितील दोघेजण ॥ १०३ ॥
तीन हत्या भरवंसी । घडल्या मज पापिणीसी ।
वैरिणी होय मी तुम्हांसी । पतिघातकी आपण सत्य ॥ १०४ ॥
ऐशी पापिणी चांडाळी । निंदा करिती लोक सकळीं ।
प्राण घेतला मींचि बळी । प्राणेश्र्वरा दातारा ॥ १०५ ॥
स्त्री नव्हे मी तुमची वैरी । जैसी तिखट शस्त्र सुरी ।
वेधिली तुमचे शरीरीं । घेतला प्राण आपणचि ॥ १०६ ॥
मातापिता बंधु सकळीं । जरी असती तुम्हांजवळी ।
मुख पाहाती अंतःकाळीं । त्यांसि विघ्न आपण केलें ॥ १०७ ॥
माझ्या वृद्ध सासूसासर्यांस । होती तुमची आस ।
पुरला नाहीं त्यांचा सोस । त्यातें सांडोनि केवीं जाता ॥ १०८ ॥
एकचि उदरीं तुम्ही त्यांसी । उबगलेति पोसावयासी ।
आम्हां कोठे ठेवूनि जासी । प्राणेश्र्वरा दातारा ॥ १०९ ॥
आतां आपण कोठे जावें । कवण मातें पोसील जीवें ।
न सांगतां आम्हांसी बरवें । निघोनि गेलासी प्राणेश्र्वरा ॥ ११० ॥
तूं माझा प्राणेश्र्वरु । तुझें ममत्व केवीं विसरुं ।
लोकांसमान नव्हसी नरु । प्रतिपाळिलें प्रीतिभावें ॥ १११ ॥
कधीं नेणे पृथकशयन । वामहस्त उसेवीण ।
फुटतसे अंतःकरण । केवीं वांचों प्राणेश्र्वरा ॥ ११२ ॥
किती आठवूं तुझे गुण । पति नव्हसी माझा प्राण ।
सोडोनि जातोसि निर्वाण । कवणेपरी वांचूं मी ॥ ११३ ॥
आतां कवण वार्या जाणें । कवण घेतील मज पोसणें ।
‘ बालविधवा ‘ म्हणोनि जन । निंदापवाद ठेविती ॥ ११४ ॥
एकही बुद्धि मज न सांगतां । त्यजिला आत्मा प्राणनाथा ।
कोठें जावें आपण आतां । केशवपन करुनि ॥ ११५ ॥
तुझे प्रेमें होतें भरल्यें । मातापितयांतें विसरल्यें ।
त्यांचे घरा नाहीं गेल्यें । बोलावणी नित्य येती ॥ ११६ ॥ aa
केवीं जाऊं त्यांच्या घरा । उपेक्षितील प्राणेश्र्वरा ।
दैन्यवृत्तीं दातारा । चित्तवृत्ति केवीं धरुं ॥ ११७ ॥
जंववरी होतासी तूं छत्र । सर्वां ठायीं मी पवित्र ।
मानिती सकळ इष्टमित्र । आतां निंदा करतील ॥ ११८ ॥
सासूश्र्वशुरापाशीं जाणे । मज देखतां त्याहीं मरणें ।
गृह जहालें अरण्य । तुम्हांविणें प्राणेश्र्वरा ॥ ११९ ॥
घेवोनि आल्यें आरोग्यासी । येथें ठेवूनि तूंम्हांसी ।
केवीं जाऊं घरासी । राक्षसी मी पापीण ॥ १२० ॥
ऐसें नानापरी ते नारी । दुःख करी अपरांपरी ।
इतुकें होतां अवसरीं । आला तेथे सिद्ध एक ॥ १२१ ॥
भस्मांकित जटाधारी । रुद्राक्षमाळाभूषण-अळंकारी ।
त्रिशूळ धरिला असे करीं । येऊनि जवळी उभा ठेला ॥ १२२ ॥
संभाषीतसे तया वेळीं । कां वो प्रलापिसी स्थूळीं ।
जैसें लिहिलें कपाळीं । तयापरी होतसें ॥ १२३ ॥
पूर्वजन्मीचें तपफळ । भोगणें आपण हें अढळ ।
वायां रडसी निर्फळ । शोक आतां करुं नको ॥ १२४ ॥
दिवस आठ जरी तूं रडसी । न ये प्राण प्रेतासी ।
जैसें लिहिलें ललाटेसी । तयापरी घडेल जाण ॥ १२५ ॥
मूढपणें दुःख करिसी । समस्तां मरण तूं जाणसी ।
कवण वांचला असे धरित्रीसी । सांग आम्हांसी म्हणतसे ॥ १२६ ॥
आपुला म्हणसी प्राणेश्र्वरु । कोठें उपजला तो नरु ।
तुझा जन्म झाला येरु । कवण तुझी मातापिता ॥ १२७ ॥
पूर येतां गंगेंत । नानापरीचीं काष्टें वाहत ।
येऊनि एके ठायीं मिळत । फांकती आणिक चहूंकडे ॥ १२८ ॥
पाहें पां एका वृक्षावरी । येती पक्षी अपरांपरी ।
क्रमोनि प्रहर चारी । जाती मागुती चहूंकडे ॥ १२९ ॥
तैसा हा संसार जाण नारी । कवण वाचला असे स्थिरी ।
मायामोहें कलत्रपुत्रीं । पति म्हणसी आपुला ॥ १३० ॥
गंगेमध्यें जैसा फेन । तेणेपरी देह जाण ।
स्थिर नोहे, याचि कारण । शोक वृथा करुं नको ॥ १३१ ॥
पंचमहाभूतात्मक देह । तत्संबंधीं गुण पाहें ।
आपुलें कर्म कैसें आहे । तैसा गुण उद्भवे ॥ १३२ ॥
गुणानुबंधें कर्में घडती । कर्मासारखी दुःख प्राप्ति ।
मायामोहाचिया रीतीं । मायाभयसंबंधें ॥ १३३ ॥
मायासंबंधें मायागुण । उपजे सत्व-रज-तमोगुण ।
येणेंचि तीन्ही देह जाण । त्रिगुणात्मक देह हा ॥ १३४ ॥
हा संसार वर्तमान । समस्त कर्माचे अधीन ।
सुखदुःख आपुले गुण । भोगिजे आपुलें आर्जव ॥ १३५ ॥
कल्पकोटी दिवसवरी । देवांस आयुष्य आहे जरी ।
त्यांसी काळ न चुके सरी । मनुष्याचा कवण पाड ॥ १३६ ॥
काळ समस्तांसी कारण । कर्माधीन देह-गुण ।
स्थिर कल्पितां साधारण । पंचभूत देहासी ॥ १३७ ॥
काळ-कर्म-गुणाधीन । पंचभूतात्मक देह जाण ।
उपजतां संतोष नको मना । मेलिया दुःख न करावें ॥ १३८ ॥
जघीं गर्भ होता नरु । जाणिजे नश्य म्हणोनि प्रख्याते थोरु ।
त्याचे जैसे गुणकर्म-विवरु । तैसें मरण जन्म परियेसा ॥ १३९ ॥
कोणा मृत्यु पूर्ववयसी । कवणा मृत्यु वृद्धाप्येंसी ।
जैसे आर्जव असे ज्यासी । तयापरी घडे जाणा ॥ १४० ॥
पूर्वजन्मार्जवासरसीं । भोगणें होय सुखदुःख अंशी ।
कलत्र-पुत्र-पति हर्षी । पापपुण्यांशे जाणा ॥ १४१ ॥
आयुष्य सुखदुःख जाणा । समस्त पापवश्य-पुण्य ।
ललाटीं लिहिलें असे ब्रह्मानें । अढळ जाण विद्वजना ॥ १४२ ॥
एखादे समयीं कर्मासी । लंघिजेल पुण्यवशीं ।
देवदानवमनुष्यांसी । काळ न चुके भरंवसे ॥ १४३ ॥
संसार म्हणजे स्वप्नापरी । इंद्रजाल-गारुडीसरी ।
मिथ्या जाण तयापरी । दुःख आपण करुं नये ॥ १४४ ॥
शतसहस्त्रकोटि जन्मीं । तूं कवणाची कोण होतीस गृहिणी ।
वायां दुःख करिसी झणी । मूर्खपणेंकरुनियां ॥ १४५ ॥
पंचभूतात्मक शरीर । त्वचा मांस शिरा रुधिर ।
मेद मज्जा अस्थि नर । विष्ठा-मूत्र-श्र्लेष्मसंबंधीं ॥ १४६ ॥
ऐशा शरीरअघोरांत । पाहतां काय असे स्वार्थ ।
मल मूत्र भरलें रक्त । तयाकारणें शोक कां करिसी ॥ १४७ ॥
विचार पाहें पुढें आपुला । कोणेपरी मार्ग असे भला ।
संसारसागर पाहिजे तरला । तैसा मार्ग पाहें बाळे ॥ १४८ ॥
येणेंपरी तियेसी । बोधिता झाला तापसी ।
ज्ञान झालें तियेसी । सांडी शोक तयावेळी ॥ १४९ ॥
कर जोडोनि तये वेळीं । माथा ठेवोनि चरणकमळी ।
विनवीतसे करुणाबहाळी । उद्धरीं स्वामी म्हणोनियां ॥ १५० ॥
कवण मार्ग आपणासी । जैसा स्वामी निरोप देसी ।
जनकजननी तूं आम्हांसी । तारी तारी म्हणतसे ॥ १५१ ॥
कवणेपरी तरेन आपण । हा संसार भवार्ण ।
तुझा निरोप करीन । म्हणोनि चरणा लागली ॥ १५२ ॥
ऐकोनि तियेचे वचन । सांगे योगी प्रसन्नवदन ।
बोलतसे विस्तारुन । आचरण स्त्रियांचे ॥ १५३ ॥
म्हणोनि सरस्वती-गंगाधर । सांगे गुरुचरित्र विस्तार ।
ऐकतां समस्त पाप दूर । सकळाभीष्टें साधती ॥ १५४ ॥
॥ इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ
श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्ध-नामधारकसंवादे
प्रेतांगनाशोको नाम त्रिंशत्तमोऽध्यायः ॥
श्रीगुरुदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥